Help je kind door een scheiding

Elk jaar ervaren duizenden kinderen de spanning van een scheiding. Hoe zij daar op reageren, hangt af van hun leeftijd, van hun eigenschappen en van de omstandigheden van het scheidingsproces.

Elke scheiding heeft invloed op kinderen die er mee te maken krijgen – en meestal is de eerste reactie schrik, verdriet, frustratie, boosheid en bezorgdheid. Maar kinderen kunnen er ook beter uit komen doordat ze met stress leren omgaan, en daardoor flexibelere en tolerantere volwassenen worden.

De meest belangrijke dingen die beide ouders kunnen doen om hun kinderen door deze moeilijke tijd te helpen zijn:

• Houd het zichtbare conflict, verhitte discussies en gesprekken over de scheiding bij de kinderen weg.
• Minimaliseer de verstoringen in de dagelijkse routine van de kinderen.
• Beperk negativiteit en uit beschuldigingen tijdens persoonlijke therapiesessies of in gesprekken met vrienden buitenshuis.
• Houd elke ouder betrokken in het leven van de kinderen.

Ouders die door een scheiding gaan hebben steun nodig – van vrienden, professionals, en familie. Maar zoek geen steun bij je kinderen, ook al lijkt het dat zij willen dat je dat doet.

Vertel het je kinderen zo snel mogelijk

Zodra je zeker van de scheiding bent, praat dan met je kinderen over de beslissing om apart te gaan leven. En ondanks er geen makkelijke manier bestaat om het je kinderen te vertellen, probeer dit samen te doen. Het is belangrijk om gevoelens als boosheid, schuld, of verwijt buiten het gesprek te houden. Oefen desnoods hoe je het je kinderen gaat vertellen zonder overstuur of boos te worden.

Pas de woordkeuze aan aan de leeftijd, aan de mate van volwassenheid, en het temperament van de kinderen. Maar de boodschap ‘wat er gaat gebeuren is iets van papa en mama en het is niet jullie schuld’ mag in het gesprek zeker niet ontbreken. Veel kinderen hebben namelijk het gevoel dat het hun schuld is, ook al zeggen ouders dat het niet zo is. Het is dus van groot belang om die boodschap te blijven herhalen.

Vertel je kinderen dat volwassen soms niet meer verliefd op elkaar zijn en dat jullie daarom apart gaan leven. Maar herinner je kinderen eraan dat kinderen en ouders altijd aan elkaar verbonden blijven, door geboorte of door adoptie. Ouders en kinderen zijn het regelmatig niet eens over dingen, maar dat is een onderdeel van het leven – ouders en kinderen stoppen nooit met houden van elkaar of gaan niet scheiden van elkaar.

Vertel kinderen wat er in hun leven gaat veranderen zodat je ze voorbereidt op wat komen gaat. Probeer hun antwoorden zo eerlijk mogelijk te beantwoorden. Denk er ook aan dat kinderen niet alle details over de scheiding (en zeker niet als je vindt dat de andere ouder de schuld heeft) hoeven te weten. Het is voor hen echt genoeg als zij begrijpen wat er in hun dagelijks leven gaat veranderen – en, minstens zo belangrijk, wat hetzelfde blijft.

Het is voor jongere kinderen het beste om het zo simpel mogelijk te houden. Je zou zoiets kunnen zeggen als: “Papa en mama gaan in verschillende huizen wonen omdat we geen ruzie willen maken, maar we houden allebei heel veel van jou.”

Oudere kinderen en tieners hebben misschien meer weet van waar hun ouders tegen aan liepen, en hebben om die reden wellicht meer vragen gebaseerd op wat ze hebben gehoord van discussies en ruzies.

(tekst loopt door onder de afbeelding)

Omgaan met de reacties van je kinderen

Vertel kinderen die door het nieuws van de scheiding overstuur zijn dat je hun gevoelens erkent en dat die belangrijk voor je zijn, en verzeker hen ervan dat al die gevoelens er mogen zijn. Je zou kunnen zeggen: “Ik weet dat dit erg moeilijk voor je is. Kan ik je helpen om aan dingen die je een beter gevoel geven te denken?” of “We houden allebei van jou en het spijt ons dat we apart moeten leven.”

Niet alle kinderen reageren meteen. Laat ze dan weten dat dat ook goed is, en dat je er voor hen bent als zij er klaar voor zijn om erover te praten. Sommige kinderen zullen hun ouders proberen te pleasen door te doen alsof alles goed is, of proberen lastige gevoelens te vermijden door te ontkennen dat zij zich boos of verdrietig voelen over het nieuws van de scheiding. Soms komt de spanning er op een andere manier uit – op school, of met vrienden, of door verandering van eetlust, gedrag of slaapritme.

Of je kinderen nou angst, zorgen of misschien zelfs opluchting over de scheiding laten zien, elk kind wil weten hoe hun dagelijks leven er na de scheiding uit gaat zien.

Wees daarom voorbereid op vragen als:

• Bij wie ga ik wonen?
• Waar ga ik naar school?
• Moet ik verhuizen?
• Waar gaat papa/mama wonen?
• Waar ben ik in de vakanties?
• Kan ik mijn vrienden nog zien?
• Kan ik nog wel naar mijn voetbalclub?

Eerlijk zijn is echt niet altijd makkelijk als je zelf ook nog niet alle antwoorden weet of als de kinderen zich angstig of schuldig voelen over wat er gebeurt. Maar het is goed om de kinderen te vertellen wat op dat moment voor hen nodig is om te weten.

Help je kinderen ermee om te gaan

Veel kinderen – en ouders – rouwen om het verlies van het gezin waarin ze graag op wilden groeien. En kinderen missen de aanwezigheid van beide ouders samen en het gezinsleven wat ze hadden. Daarom is het heel vanzelfsprekend voor de meeste kinderen om te blijven hopen dat hun ouders op een dag weer bij elkaar zullen gaan wonen – ook al is aan hen uitgelegd dat de scheiding definitief is.

Rouwen om het verlies van het gezin is normaal, maar op den duur zullen zowel jij als de kinderen de nieuwe situatie beter kunnen accepteren. Je kunt je kinderen herhaaldelijk laten weten dat het oké is dat ze zouden willen dat hun ouders weer bij elkaar komen, maar leg wel uit dat de scheiding definitief is.

Hieronder vind je een aantal dingen die belangrijk zijn om je kinderen te leren met de scheiding om te gaan:

• Moedig eerlijkheid aan. Kinderen hebben het nodig om te weten dat hun gevoelens belangrijk zijn voor hun ouders en dat die serieus genomen worden.
• Help hen om hun gevoelens onder woorden te brengen. Gedrag van kinderen geeft je vaak een inkijkje in hun gevoelens van verdriet of boosheid. Je kunt dan zeggen: “Het lijkt erop dat je je verdrietig voelt. Weet je wat je zo verdrietig maakt?” Luister goed, ook als is het moeilijk voor je om te horen wat je kinderen zeggen.
• Erken hun gevoelens. Als je zegt: “Ik weet dat je je verdrietig voelt” of “Ik weet dat je je eenzaam voelt omdat papa hier niet meer woont” dan laat je je kinderen weten dat hun gevoelens er mogen zijn. Het is belangrijk dat je je kinderen de ruimte geeft om het de gevoelens te uiten voordat je hen een manier aanbiedt om zich beter te voelen. Laat je kinderen weten dat het ook oké is als zij zich blij of opgelucht of enthousiast over de toekomst voelen.
• Bied ondersteuning. Vraag je kinderen wat hen helpt om zich beter te voelen. Zij zullen misschien niet direct iets kunnen noemen, maar je kan wel suggesties doen – misschien gewoon samen een kopje thee drinken, een stukje wandelen, of lekker met hun favoriete knuffeldier op de bank zitten. Jongere kinderen zouden het wel heel erg waarderen als ze papa even kunnen bellen of ze een foto kunnen maken en die naar mama kunnen appen.
• Zorg goed voor jezelf. Een scheiding is ook voor volwassenen enorm stressvol. Die stress wordt veroorzaakt door zorgen over de toekomst over financiën, werk en kinderen. Dit soort zorgen kan het slechtste in mensen naar boven brengen. Het is essentieel voor jezelf en voor het hele gezin dat je een manier vindt om met de stress om te gaan. Jezelf zowel fysiek als mentaal zo gezond mogelijk houden maakt dat je beter kunt omgaan met de effecten van stress, en door ervoor zorgen dat je aandacht hebt voor je eigen behoeften, zorg je ervoor dat je in de best mogelijke conditie bent om voor je kinderen te zorgen.
• Houd de kinderen weg van de details. Zorg ervoor dat als je over de scheiding praat met vrienden, familie of de scheidingsspecialist, dat je er zeker van bent dat het een privégesprek is. Probeer de interactie met je ex-partner zo beleefd mogelijk te houden, vooral wanneer de kinderen erbij zijn. Houd het hoofd koel – verlaag je niet tot vingerwijzen of schelden binnen gehoorafstand van je kinderen, ongeacht wat de omstandigheden van de scheiding zijn. Het is vooral belangrijk om hier heel alert op te zijn bij een scheiding die is ontstaan door zeer pijnlijke ervaringen, zoals ontrouw. Zorg dat je brieven, mails, sms’jes en appjes op een veilige plek, uit het zicht van de kinderen bewaard. Kinderen zijn van nature nieuwsgierig als er sprake is van een hoog-conflict situatie bij hen thuis.
• Vraag hulp. Dit is niet het moment om het allemaal alleen te doen. Zoek een hulpgroep, praat met lotgenoten, maak gebruik van online bronnen of vraag je huisarts je te verwijzen naar andere vormen van hulp. Door hulp te vragen geef je je kinderen een goed voorbeeld van hoe je op een gezonde manier omgaat met de enorme veranderingen in je leven. Hulp van een coach, therapeut of goede vriend(in) zorgt ook voor een gezonde verstandhouding met je kinderen. Het is heel belangrijk om niet op je kinderen te leunen. Oudere kinderen of kinderen die staan te popelen om je te pleasen zullen proberen om je beter te laten voelen door je hun schouder om op uit te huilen aan te bieden. Hoe verleidelijk dat ook is, het is het beste om de kinderen niet jouw bron voor emotionele hulp te laten zijn. Laat je kinderen weten dat het je ontroert dat ze zo zorgzaam en vriendelijk zijn, maar dat je je zorgen met een vriend(in) of een therapeut bespreekt.

(tekst loop door onder de afbeelding)

Het belang van consistentie

Consistentie en routine kunnen een grote bijdragen leveren aan het bieden van comfort en veiligheid die het gezin kan helpen tijdens deze enorme verandering. Indien mogelijk, voorkom zoveel mogelijk onvoorspelbare schema’s, veranderingen of het abrupte afbreken van het contact tussen de kinderen en de andere ouder.

Vooral tijdens een scheiding zullen kinderen voordeel hebben van de een-op-een tijd met elke ouder. Het maakt niet uit hoe lastig het is, maar probeer je ex-partner tijdens het opstellen van een omgangsregeling tegemoet te komen.

Het is vanzelfsprekend dat je je zorgen maakt over hoe je kinderen met deze verandering omgaan. Het beste wat je kunt doen is vertrouwen op je onderbuikgevoel en wat je van je kinderen weet. Lijkt het dat ze anders doen dan gebruikelijk? Doen je kinderen dingen die passen bij het gedrag van jongere kinderen, zoals duimzuigen of bedplassen? Lijken de emoties het dagelijkse ritme in de weg te staan, zoals school en het sociale leven?

Veranderingen in gedrag zijn belangrijk om in de gaten te houden – elk nieuw of veranderd signaal van humeurigheid, teneergeslagen of angstig zijn, problemen op school of moeilijkheden met vrienden hebben, eetlust en het slaapritme kan een signaal zijn.

Oudere kinderen en tieners kunnen kwetsbaar zijn voor riskant gedrag zoals het gebruik van alcohol en drugs, spijbelen en gevaarlijke activiteiten. Ongeacht of dergelijke problemen verband houden met de scheiding, het zijn ernstige problemen die het welzijn van een tiener aantasten en erop wijzen dat er hulp van buitenaf nodig is.

Ruzie maken waar de kinderen bij zijn

Ondanks dat een incidentele woordenwisseling tussen ouders in elk gezien voorkomt, kan leven in een strijdtoneel van voortdurende vijandigheid en onopgeloste conflicten een kind zwaar belasten. Schreeuwen, vechten, bekvechten of geweld kunnen ervoor zorgen dat kinderen zich ernstig zorgen maken en bang voelen.

Ouders met openlijke conflicten zijn een slecht voorbeeld voor hun kinderen, die van hun ouders leren hoe ze relaties aan kunnen gaan. Kinderen van wie de ouders boosheid en vijandigheid uiten, hebben veel meer kans op emotionele en gedragsproblemen die zich na hun kindertijd voordoen.

Praten met een scheidingsspecialist kan stellen helpen gevoelens van haat en wrok te uiten op een manier die hun kinderen niet schaadt. Hoewel het misschien moeilijk is, zal het op deze manier samenwerken kinderen veel pijn die wordt veroorzaakt door aanhoudende verbitterdheid en woede, besparen.

Aanpassen naar de nieuwe woonsituatie

Omdat een scheiding zo’n enorme verandering is, moeten aanpassingen in de woonsituatie geleidelijk doorgevoerd worden.

Welke situatie is het beste voor de kinderen? Dat is een lastige vraag en vaak de vraag waar ouders de meeste tijd aan besteden om tot een afspraak te komen. Ondanks dat sommige kinderen prima gedijen in co-ouderschap waarbij ze de helft van de tijd bij de ene ouder en de andere helft bij de andere ouder zijn, blijken andere kinderen meer behoefte te hebben aan de stabiliteit van één thuis en daarnaast de andere ouder te bezoeken.

Welke afspraken jullie ook maken, de behoeften van de kinderen zouden daarin het meest belangrijk moeten zijn. Vermijd om betrokken te zijn in touwtrekkerij met als doel om te ‘winnen’. Want er zullen dan alleen maar verliezers zijn, en dat zijn dan met name de kinderen. Als jullie afspraken maken over hoe jullie omgaan met feestdagen, verjaardagen en vakanties, richt je dan voornamelijk op wat het beste is voor de kinderen. Het is belangrijk dat ouders deze afspraken zélf maken en niet aan de kinderen vragen hier een keuze over te maken.

Tijdens de vroege tienerjaren, als kinderen steeds meer meedoen aan activiteiten waar hun ouders niet bij zijn, dan kunnen zij behoefte krijgen aan andere afspraken voor de omgangsregeling om tegemoet te komen aan hun veranderende prioriteiten. Idealiter hebben de kinderen voordeel van consistente steun van beide ouders, maar zullen zich mogelijk verzetten tegen een gelijke verdeling van tijd als het hun activiteiten op school of met vrienden onderbreekt. Bereid je voor op hun mening over de verdeling van tijd, en probeer flexibel te zijn.

Je kinderen zouden kunnen weigeren om de tijd met jou en hun andere ouder eerlijk te verdelen en misschien zelfs proberen een kant te kiezen. Als dat gebeurt, hoe moeilijk dat ook is, probeer het niet persoonlijk op te pakken. Zet de omgangsregeling voort en benadruk het belang van de betrokkenheid van beide ouders.

Kinderen zullen misschien voorstellen om de hele zomervakantie of zelfs een heel jaar bij de andere ouder te zijn. Maar dit betekent niet dat zij willen verhuizen. Luister naar ze en verken de opties die zijn voorgesteld. Dit soort aanpassingen kunnen prima werken in een ‘goede’ scheiding, maar is niet aan te raden in hoog-conflict situaties.

Ouderschap onder druk

Ouders zouden zoveel als mogelijk samen moeten werken om de routine en discipline in beide gezinnen hetzelfde te houden. Dezelfde verwachtingen over bedtijd, regels en huiswerk zullen angstige gevoelens verminderen, vooral bij jongere kinderen.

Ondanks dat je de regels in het gezin van je ex-partner niet kunt afdwingen, handhaaf de regels dan wel in jouw gezin. De teugels laten vieren, vooral tijdens het wisselmoment, zorgt er vaak voor dat kinderen zich onzeker gaan voelen en zijn dan minder snel geneigd om op een later moment je ouderlijk gezag te erkennen. En cadeautjes kopen om liefde te vervangen of kinderen hun gang laten gaan is zeker niet in hun belang, en het kan veel moeite kosten om ze weer in het gareel te krijgen zodra het stof is neergestreken. In plaats daarvan kun je gerust je genegenheid voor je kinderen zwaar overdrijven – ze worden geen verwende kinderen door teveel knuffels of troostende woorden.

Een scheiding kan een enorme crisis zijn voor een gezin. Maar toch, als jij en je ex-partner samen kunnen werken en constructief kunnen communiceren in het voordeel van jullie kinderen, kan het oorspronkelijke gezin voor de kinderen een veilige thuishaven blijven, zelfs als er een aanstaande stiefouder in aantocht is.

Onthoud dus:

• Zoek hulp bij het omgaan met uw eigen pijnlijke gevoelens over de scheiding. Als jij je kunt aanpassen, zullen de kinderen dat waarschijnlijk ook doen.
• Heb geduld met jezelf en met je kind. Emotionele zorgen, verlies en pijn na een scheiding hebben tijd nodig om te genezen en dit gebeurt vaak in fasen.
• Herken de tekenen van stress. Raadpleeg leerkrachten, de huisarts of een kindercoach voor advies over het omgaan met specifieke problemen waarover je je zorgen maakt.

Veranderingen van welke aard dan ook zijn moeilijk – weet dat jij en je kinderen zich hieraan kunnen en zullen aanpassen. Je innerlijke kracht vinden en hulp krijgen om nieuwe coping-vaardigheden te leren, is hard werken, maar kan een groot verschil maken om je gezin te helpen deze moeilijke tijd door te komen.