Komen hechtingsproblemen vaker voor bij kinderen van gescheiden ouders?
Wist je dat kinderen met gescheiden ouders een grotere kans hebben om een onveilige hechtingsstijl te ontwikkelen? Het laatste wat je als ouder wil is dat je kind worstelt met hechtingsproblemen. Aan de andere kant, in een ongezonde relatie blijven kan de gehechtheid van een kind net zo veel in gevaar brengen, als een scheiding.
Als je gaat scheiden en je wil weten hoe dit de hechting van je kinderen negatief kan beïnvloeden en hoe je dat kunt voorkomen, lees dan verder.
Hechting begrijpen
Om makkelijker te begrijpen wat de invloed van een scheiding op de hechtingsstijl van je kinderen kan hebben, is een stukje kennis over de gehechtheidstheorie te hebben. Ik beloof je: ik houd het kort.
De eerste gehechtheidstheoreticus was John Bowlby. Hij geloofde dat de emotionele band die vroeg in het leven van kinderen met hun ouders wordt gevormd, van invloed zijn op de rest van hun hele leven.
De theorie stelt dat kinderen worden geboren met een aangeboren behoefte om een emotionele band met hun ouders te vormen. Het doel van gehechtheid is dat het het kind dichter bij de ouders houdt en de overlevingskansen vergroot.
Men geloofde vroeger dat alleen voeding voor een succesvolle hechting zorgde. Bowlby en andere theoretici hebben echter aangetoond dat dat niet zo is. In plaats daarvan zijn het de mate van koestering en het vermogen van de ouders om adequaat op de behoefte van het kind te reageren die maken hoe veilig een kind zich kan hechten.
Een ouder die inspeelt op de behoeften van het kind helpt het kind een gevoel van veiligheid te ontwikkelen. De ouder geeft het kind dan de veilige basis die nodig is om de wereld verder te ontdekken.
Hechtingsstijlen
Er zijn twee belangrijke hechtingsstijlen:
- Veilige gehechtheid
- Onveilige gehechtheid
Binnen onveilige gehechtheid zijn een een drietal substijlen te onderscheiden. Deze zijn een angstige, vermijdende en angstig-vermijdende hechtingsstijl.
Veilige gehechtheid
Als een kind veilig gehecht is, heeft het de mogelijkheid om een veilige en liefdevolle relatie met andere mensen aan te gaan. Ze hebben het vermogen om lief te hebben en bemind te worden. Ze hebben ook het vermogen om te vertrouwen en vertrouwd te worden.
Iemand die veilig gehecht is, is niet bang voor nabijheid en intimiteit. Bovendien hebben ze het vermogen om op een ander te durven vertrouwen, zonder zich daarvan volledig afhankelijk te maken.
Uit onderzoek in de jaren tachtig blijkt dat maar 56 procent van de volwassenen een veilige hechtingsstijl heeft. SLECHTS 56 procent!
Onveilige gehechtheid
Er zijn dus drie substijlen van onveilige gehechtheid. Elk van deze substijlen heeft verschillende kenmerkende gedragingen.
Angstige hechtingsstijl
Deze vorm van onveilige gehechtheid wordt gekenmerkt door verlatingsangst. Angstig gehechte mensen zullen voortdurend bang zijn dat hun partner hen zal verlaten en hebben vaak veel bevestiging nodig.
Angstig gehechte mensen worden vaak gezien als ‘behoeftig’ of ‘aanhankelijk’. Ongeveer 19 procent van de volwassenen met een onveilige hechting valt in deze categorie.
Vermijdende hechtingsstijl
Deze vorm van onveilige gehechtheid wordt gekenmerkt door angst voor intimiteit. Mensen met een vermijdende hechtingsstijl zullen moeite hebben om dichtbij anderen te komen of te durven vertrouwen dat zij in staat zijn om een emotionele verbinding met een ander aan te kunnen gaan.
Mensen met een vermijdende hechtingsstijl kunnen worden beschreven als ‘emotioneel niet beschikbaar’ in relaties. Ze geven de voorkeur aan onafhankelijkheid en op zichzelf vertrouwen. Ongeveer 25 procent van de volwassenen met een onveilige hechting valt in deze categorie.
Angstig-vermijdende hechtingsstijl
Deze vorm van onveilige hechting wordt gekenmerkt door een combinatie van de kenmerken van een angstige en een vermijdende hechtingsstijlen. Mensen met een angstig-vermijdende hechtingsstijl hunkeren naar liefde en genegenheid, maar wil dat ten koste van alles vermijden.
Hoewel angstig-vermijdend gehechte mensen de behoefte voelen om door anderen geliefd te worden, zijn ze op hun hoede voor het ontwikkelen van een hechte romantische relatie.
Gedrag van verzorgers en gehechtheid
Er zijn enkele basale gedragingen van ouders nodig die kinderen helpen bij het ontwikkelen van een veilige hechtingsstijl.
Kinderen die veilig gehecht zijn, hebben vaak ouders die ontvankelijk en emotioneel beschikbaar voor hen zijn en die gericht zijn op de behoeften van de kinderen.
Kinderen die angstig gehecht zijn, hebben vaak ouders die onvoorspelbaar zijn in het tonen van genegenheid. Deze ouders schommelen voortdurend tussen afstandelijkheid en overdreven betrokkenheid. Deze onvoorspelbaarheid leidt ertoe dat het kind zich angstig hecht in toekomstige relaties.
Kinderen met vermijdende gehechtheid hebben vaak ouders die niet reageren op de behoefte van hun kind. Deze ouders zijn afwijzend en afstandelijk. Zij hebben geen emotionele band met hun kinderen. Door het ontbreken van deze band gelooft het kind dat het er niet toe doet en dat er niet in zijn behoeften zal worden voorzien.
Kinderen met een angstig-vermijdende hechting hebben meestal ouders die beangstigend of traumatiserend zijn. Hierdoor ervaart het kind een gevoel van angst of gebrek aan vertrouwen in anderen, ook al het het kind wel behoefte aan een hechte band. Een kind dat in deze omstandigheden opgroeit, heeft vaak problemen met grenzen. Het kind zal ook niet leren hoe het een gezonde relatie met anderen aan kan gaan.
Gehechtheid en scheiding
Als ouders scheiden, heeft dat veel gevolgen voor kinderen. De effecten van een scheiding op kinderen kunnen variëren van worstelen met emoties, slechtere schoolprestaties, het uit het niets verbreken van vriendschappen en meer.
De hechting vindt plaats in de vroege kindertijd. Echter, tijdens het verdere leven kunnen verschillende gebeurtenissen de ontwikkelde hechtingsstijl van het kind blijvend beïnvloeden. Dat geldt ook voor een scheiding.
Hoe een scheiding de gehechtheid van kinderen beïnvloedt
Kinderen met een veilige hechting hebben meer kans om veerkrachtig te zijn. Maar zelfs bij veilig gehechte kinderen kan dat stevige fundament door een scheiding aan het wankelen worden gebracht.
Als ouders scheiden, zullen de kinderen het grootste deel van de tijd bij één ouder doorbrengen, tenzij er sprake is van co-ouderschap. In co-ouderschap brengen kinderen de helft van de tijd bij de ene ouder en de andere helft bij de andere ouder door.
Ongeacht het scenario, er is voor de kinderen altijd één ouder niet meer zoveel tijd beschikbaar als voorheen. Als een jong kind dit probeert te begrijpen, zal de manier waarop ouders hiermee omgaan van cruciaal belang zijn.
Oxytocine, scheiding en gehechtheid
Oxytocine wordt ook wel het ‘liefdeshormoon’ genoemd. Dit komt omdat deze neurotransmitter, als deze in de hersenen wordt vrijgegeven, van invloed is op cognitief, sociaal en emotioneel gedrag. Er wordt aangenomen dat oxytocine ook de hechting beïnvloedt.
In haar onderzoek keek Maria Boccia naar gehechtheid, scheiding en oxytocine. Ze ontdekte dat volwassenen met ouders die scheidden toen ze nog jong waren, lagere niveaus van oxytocine in hun systeem hadden.
Er zijn verschillende gedachten over waarom deze volwassen een lager niveau van oxytocine in hun systeem hadden. Eerder uitgevoerd onderzoek toonde al aan dat kinderen die geen adequate of consistente verzorging, liefde, aandacht en veiligheid van hun ouders kregen, een verminderde oxytocineproductie hadden.
Deze studies suggereren dat ouderlijke liefde en aandacht verantwoordelijk zijn voor de productie van oxytocine. Tijdens een scheiding kunnen ouders zo overmand zijn door alles wat er gaande is dat zij onbedoeld en onbewust niet altijd adequaat reageren op de emotionele behoeften van hun kinderen.
Problemen met hechting voorkomen
Tijdens een scheiding kunnen kinderen zich gemakkelijk boos, bang, verdrietig en verward voelen. Terwijl ze gewend zijn om met twee ouders in één huis een gezin te vormen, worden ze plotseling heen en weer geschoven tussen twee huizen en er is altijd maar één ouder beschikbaar voor hen.
Gelukkig kan je als ouder helpen om hechtingsproblemen te voorkomen door zelf anders met de scheiding en de emoties van je kinderen om te gaan.
Plaats kinderen nooit tussen jullie in
Je kind mag nooit van jou horen hoeveel hekel je hebt aan de andere ouder. Ook niet door onuitgesproken woorden, daar hebben kinderen namelijk een extra zintuig voor. Jij hebt ervoor gekozen om kinderen te krijgen met de andere ouder. En als het dan anders uitpakt dan je had verwacht, mag je nooit en te nimmer het kind daarmee belasten.
Maak geen ruzie in het bijzijn van de kinderen
De kans is groot dat de kinderen hebben meegekregen dat er ruzies en spanningen waren. Als dan uiteindelijk de kogel door de kerk is en jullie gaan scheiden houd kinderen dan weg van verhitte discussies, juridische gesprekken en dreigende conflicten. Het is niet van hen, maar van jullie.
Dit vraagt best wel wat van jullie en het zal best weleens gebeuren dat ze iets meekrijgen. Besef je continu dat je kind zelf ook bezig is met het verwerken van alles wat er gebeurt en moet leren omgaan met de eigen emoties, niet die van jou.
Help hen hun emoties te uiten
Afhankelijk van de leeftijd van je kind kunnen ze nog steeds moeite hebben om hun emoties onder woorden te brengen. Het is belangrijk om je kind te helpen praten over hoe het zich voelt.
Door dingen te zeggen als ‘het lijkt alsof je je verdrietig voelt’ of ‘weet je wat je verdrietig maakt’, kan je je kind helpen om emoties onder woorden te brengen.
Het is ook van groot belang dat je op de juiste manier op hun emoties reageert. Vertel een kind nooit dat het iets niet mag voelen.
Bevestig wat ze voelen en praat er met hen over. Je kunt de gevoelens van je kind erkennen door actief te luisteren. Dit houdt uiteraard in dat je je niet laat afleiden door je telefoon of andere dingen.
Bied steun
Praat met je kind over wat hem kan helpen zich beter te voelen. Vraag bijvoorbeeld of je kind een foto van de andere ouder op zijn nachtkastje wil. Of misschien wil je kind wat vaker (video-) bellen met de andere ouder.
Zorg daarnaast dat je wel met je kinderen over de scheiding praat. Ze moeten weten dat het niet hun schuld is en dat ouders nooit van hun kinderen zullen scheiden.
Kinderen die door scheiding altijd één van hun ouders zullen moeten missen, zijn waarschijnlijk bang. Het is belangrijk dat ze weten dat de andere ouder er nog is en beschikbaar is als ze die nodig hebben.
Wees consequent
Als je je schuldig voelt over de scheiding en je zelf nog aan het verwerken bent, is het soms gemakkelijk om kinderen weg te laten komen met gedrag dat ze voorheen niet hadden. Houd er echter rekening mee dat consequent zijn je kind de broodnodige structuur en grenzen biedt (dus: veiligheid).
Je kind weet al wat het van jou kan verwachten. Veel kinderen kunnen zich anders gaan gedragen om nieuwe grenzen te testen of om aandacht te krijgen. Zorg voor consistentie in de manier waarop je dit met gedrag omgaat en vergeet niet te onderzoeken wat maakt dat je kind dat gedrag laat zien.
Leer je kind copingvaardigheden
Kinderen moeten nog leren om met hun emoties om te gaan. Ze hebben, net als jij, een uitlaatklep nodig.
Je kunt je kinderen goede copingvaardigheden aanleren door ze te laten zien hoe je zelf met je emoties omgaat. Je mag best laten zien dat je verdrietig bent, mits je ook laat zien dat je erop vertrouwt dat er een moment komt waarop je door het verdriet heen bent. Dit zal je kind niet alleen copingvaardigheden aanleren, maar het zal ook het feit versterken dat je er voor hen bent en reageert op hun emotionele behoeften.
Help kinderen zich veilig te voelen
Het is normaal dat kinderen in deze situatie bang zijn om in de steek gelaten te worden. Bezorgdheid over de toekomst is zwaar voor je kinderen. Ze moeten zich veilig voelen.
Tijd, genegenheid, consistentie, grenzen, luisteren en onvoorwaardelijke liefde zijn allemaal methoden die je kunt gebruiken om je kind te laten zien dat het veilig is.
En ik wil geen party-pooper zijn, maar enkel dure cadeaus en veel vakanties bieden je kinderen niet de veiligheid die ze nodig hebben.
Breng tijd door met je kinderen
Tijd is een kostbaar goed. Tijd doorbrengen met je kinderen is altijd belangrijk. Tijdens een scheiding is het nog belangrijker.
Je kinderen moeten weten dat je er voor ze bent. Er zijn veel manieren waarop je de band met je kinderen kunt versterken, van lezen tot spelen.
Zorg voor jezelf
Voor jezelf zorgen is, in tijdens het ingewikkelde proces van een scheiding heel belangrijk. Als je dat niet doet, heeft dit gevolgen voor je vermogen om voor je kinderen te zorgen.
Als je niet de tijd neemt om je eigen emoties te verwerken, dan kun je je kinderen ook niet helpen hun emoties te verwerken. Praat met vrienden en gebruik je eigen copingvaardigheden.
Zoek hulp
Als je moeite hebt om in harmonie samen te werken met de andere ouder, of als je kinderen het moeilijk hebben en je weet niet wat je moet doen, zoek dan hulp. Professionele hulp zoeken kan voelen als falen als je vindt dat je het allemaal zelf moet kunnen, maar dat is het niet.
Weten dat je overweldigd bent en worstelt en geen hulp zoeken, dat is falen. De toekomst van je kind ligt in jouw handen. Doe wat nodig is om eraan bij te dragen dat hun toekomst rooskleurig is.
Tenslotte
Hoewel het risico voor kinderen van gescheiden ouders groter is dat zij worstelen met hechtingsproblemen, is het niet onvermijdelijk. Er zijn dingen die je als ouder kunt doen om je kind te helpen in deze moeilijke tijd waarin niet alleen jouw wereld maar ook die van je kinderen op z’n kop staat.
In mijn werk als scheidingsspecialist en mediator ben ik er voor ouders om hen te ondersteunen in de moeilijke periode van een scheiding. Door aandacht te hebben voor alles wat er is en ze soms liefdevol te confronteren met keuzes die zij zouden willen maken en die vaak onbedoeld niet in het belang van de kinderen zijn. Vanaf het moment dat ik met ouders aan de slag ga om de scheiding op zowel financieel en juridisch vlak als op het vlak van gedeeld ouderschap te regelen, staan de kinderen en hun welbevinden centraal.
Wil je meer weten over hoe je ervoor kunt zorgen dat de scheiding de hechtingsstijl van je kinderen zo min mogelijk in gevaar brengt? Neem dan contact met me op.
Astrid van Eersel
ADR Register Scheidingsspecialist en Mediator
