Rouw en scheiding. Wat je moet weten over de verschillende fases

Rouw is universeel. Iedereen wordt op een bepaald moment in het leven geconfronteerd met groot verdriet en dus rouw. Bijvoorbeeld door de dood van een geliefde, het verlies van een baan, het einde van een relatie of iets anders dat het leven zoals je dat kent verandert.

Rouw is heel persoonlijk. Het is een proces dat niet in één rechte lijn verloopt. Ook de duur van het rouwproces is voor iedereen anders. En er is geen protocol voor. Iedereen rouwt op zijn eigen manier. Mensen huilen, worden boos, trekken zich terug, of voelen een enorme leegte in hun leven. Geen van deze dingen is raar of fout. Iedereen rouwt anders, maar er zijn wel enkele overeenkomsten. Zo lijkt het dat iedereen die rouwt in mindere of in meerdere mate door de verschillende fases van het rouwproces en de gevoelens die bij die fases horen heen te gaan.

Hoe weten we van de fases van rouw?

In 1969 schreef een Zwitsers-Amerikaanse psychiater genaamd Elizabeth Kübler-Ross in haar boek “On Death and Dying” dat het rouwproces in vijf fasen kan worden verdeeld. Haar observaties kwamen van jarenlang werken met terminaal zieke personen.

Haar rouwtheorie werd bekend als het Kübler-Ross-model. Hoewel het oorspronkelijk bedoeld was voor mensen die ziek waren, zijn deze fasen van rouw ook van toepassing op andere ervaringen met verlies.

Deze vijf fases van rouw zijn misschien wel de meest bekende, maar het is zeker niet de enige ‘fases van rouw’-theorie die populair is. Er zijn ook verschillende andere, waaronder die met zeven fasen en die met slechts twee.

Volgen de fases van rouw altijd dezelfde volgorde?

De vijf fasen van rouw, zoals Kübler-Ross in haar boek beschreef, zijn:

• ontkenning
• woede
• onderhandelen
• depressie
• acceptatie

Niet iedereen zal alle vijf fasen bewust ervaren, en ook de fases niet per sé in deze volgorde doorlopen.

Rouw is voor iedereen anders. Zo kan het zomaar zo zijn dat iemand begint in de onderhandelingsfase en vervolgens in de fase van woede of ontkenning terechtkomt. Ook kun je maandenlang in een van de vijf fasen blijven, en een andere fase volledig overslaan, althans je er niet bewust van zijn.

Fase 1: Ontkenning

Verdriet is een overweldigende emotie. Het is dan ook helemaal niet zo raar om op de intense en vaak plotselinge gevoelens te reageren door te doen alsof het verlies of de verandering er niet is. Als je het ontkent, heb je de tijd om het nieuws geleidelijker te absorberen en het te gaan verwerken. Het ontkennen is een algemeen afweermechanisme en het helpt je om de intensiteit van het verdriet te verdoven.

Echter, als je uit de ontkenningsfase komt, zullen de emoties die je weg hebt gestopt groter worden. Je wordt dan geconfronteerd met het enorme verdriet dat je hebt ontkend. Het hoort bij het rouwproces, maar het is niet makkelijk.

In de situatie van een scheiding doen mensen in de ontkenningsfase vaak uitspraken als: “Ze zit gewoon niet lekker in haar vel. Het komt wel weer goed,” of “Hij heeft het niet naar z’n zin in zijn werk. Als hij ander werk heeft gevonden, dan komt het weer goed.”

Fase 2: Woede

Waar ontkenning kan worden beschouwd als een coping-mechanisme, is de woede bedoeld om het enorme verdriet en de heftige pijn die je ervaart te verbergen. Deze woede kan worden gericht op andere mensen, zoals de persoon die jou dat verdriet heeft ‘aangedaan’, in een scheidingssituatie is dat meestal je ex-partner.

Hoewel je verstand weet dat je woede niet de schuld is van degene op wie jij dat richt, je emoties zijn op dat moment te intens om dat te voelen.

Woede kan zich verschuilen achter gevoelens als bitterheid of wrok. Niet iedereen zal deze fase ervaren, en sommigen kunnen hier blijven hangen. Als de woede afneemt, kun je misschien beter en rationeler nadenken over wat er gebeurt en de echte emoties die je opzij hebt geschoven voelen.

“Ik haat hem! Hij zal er spijt van krijgen dat hij me heeft verlaten!”, kan een uitspraak zijn van mensen die zich tijdens een scheiding in de fase van woede bevinden.

Fase 3: Onderhandelen

In het rouwproces kun je je kwetsbaar en hulpeloos voelen. Op zulke momenten is het niet ongewoon om te zoeken naar manieren om de controle terug te krijgen of het gevoel te willen hebben dat je de uitkomst van een gebeurtenis kunt beïnvloeden. In de onderhandelingsfase van rouw zul je merken dat je veel ‘wat als’- en ‘had ik maar’-uitspraken doet.

Het is ook niet ongebruikelijk dat mensen die religieus zijn proberen iets aan God of een andere hogere macht te beloven in ruil voor verlichting van het verdriet en de pijn. Onderhandelen is een verdedigingsmechanisme tegen intense emoties. Het helpt je om het verdriet, de verwarring of de pijn uit te stellen.

Mensen die in een scheidingssituatie en zich in de onderhandelingsfase bevinden doen uitspraken als: “Ik beloof, dat als je terugkomt ik meer tijd voor je zal maken.”

Fase 4: Depressie

Waar woede en onderhandelen erg op de voorgrond kunnen zijn, kan depressie voelen als een ‘stille’ fase van verdriet.

In de vroege stadia van rouw loop je misschien weg voor de emoties en probeer je ze een stap voor te blijven. Echter, in deze fase is het wellicht het beste moment om het verdriet en de pijn op een gezondere manier te omarmen en er doorheen te gaan. Je kunt er ook voor kiezen om je af te zonderen van anderen om het verlies volledig te verwerken.

Dat de fase van depressie minder zichtbaar is, betekent zeker niet dat het makkelijk of afgebakend is. Net als de andere stadia van rouw, kan depressie moeilijk zijn. Het kan overweldigend voelen. Je kunt je wazig, droevig en verward voelen.

Depressie kan aanvoelen als het onvermijdelijke dieptepunt van een verlies. Als je het gevoel hebt dat je hier vastzit of niet voorbij deze fase van verdriet lijkt te komen, praat dan met een deskundige. Een therapeut kan je helpen deze periode van verwerking door te komen.

“Waarom zou ik überhaupt nog doorgaan?”, is wat ik mensen die zich in de fase van depressie bevinden, hoor zeggen.

Fase 5: Acceptatie

Acceptatie is niet per se een blije of opbeurende fase van rouw. Het betekent niet dat je voorbij het verdriet of het verlies bent gegaan. Het betekent echter wel dat je het hebt geaccepteerd en bent gaan begrijpen welke betekenis het nu in je leven heeft.

In deze fase zul je je heel anders voelen. Dat is logisch en verklaarbaar. Er is een grote verandering in je leven geweest en dat verandert de manier waarop je over veel dingen denkt. Kijk naar acceptatie als een manier om te zien dat er misschien meer goede dan slechte dagen zijn. Er zullen ook nog steeds heel moeilijke dagen zijn – en dat is oké.

Mensen die gescheiden zijn en zich in de acceptatie-fase van het rouwproces bevinden doen uitspraken als: “Uiteindelijk was dit ook voor mij de beste keuze.”

De 7 fases van rouw

De zeven fases van rouw van een ander populair model om de vele gecompliceerde ervaringen van verlies te verklaren, zijn. 

• Schok en ontkenning. Dit is de fase van ongeloof en verdoofde gevoelens.
• Pijn en schuldgevoel. In deze fase heb je misschien het gevoel dat het verlies ondraaglijk is en dat je het leven van andere mensen moeilijker maakt vanwege je gevoelens en behoeften.
• Woede en onderhandelen. Je kunt in deze fase heel veel woede voelen. Of God of een andere hogere macht beloven dat je alles zult doen wat ze vragen, zolang ze de gevoelens van intens verdriet en pijn maar wegnemen.
• Depressie. In deze fase van isolement en eenzaamheid verwerk je het verlies.
• De opwaartse wending. Op dit punt zijn de fases van rouw zoals woede en pijn weggeëbd en bevind je je in een meer kalme en ontspannen toestand.
• Reconstructie en oppakken. In deze fase breng je de stukjes van je nieuwe leven bij elkaar en geeft het verder vorm.
• Acceptatie en hoop. Tijdens deze fase ontstaat er heel geleidelijk acceptatie van de nieuwe manier van leven en een gevoel van je mogelijkheden voor je toekomst. 

Hieronder lees je een aantal voorbeelden van uitspraken die mensen in een scheidingssituatie in de verschillende fases kunnen doen:

Schok en ontkenning: “Ze zou me dit absoluut niet aandoen. Ze zal beseffen dat ze het bij het verkeerde eind heeft en snel weer bij me terug zijn.’

Pijn en schuldgevoel: “Hoe kon hij mij dit aandoen? Hoe egoïstisch is hij? Hoe heb ik dit verpest?”

Woede en onderhandelen: “Als ze me nog een kans geeft, zal ik een betere partner zijn. Ik zal haar aanbidden en haar alles geven wat ze vraagt.”

Depressie: “Ik zal nooit meer een relatie hebben. Ik laat altijd iedereen in de steek.”

De opwaartse wending: “De scheiding was moeilijk, maar ik zou mezelf in de toekomst in een andere relatie kunnen zien.”

Reconstructie en oppakken: “Ik reflecteer op mijn aandeel in misgaan van die relatie en leer van mijn fouten.”

Acceptatie en hoop: “Ik heb een ander veel te bieden. Ik moet hem alleen maar tegenkomen.”

Tenslotte

De sleutel tot het begrijpen van rouw is om te beseffen dat niemand hetzelfde ervaart. Rouw is heel persoonlijk en je zult telkens iets anders voelen. Soms heb je maar enkele weken nodig, maar het rouwproces kan ook jaren duren.

Het doormaken van een rouwproces is niet makkelijk. En, je hoeft het niet alleen te doen. Het kan heel helpend zijn om hetgeen je voelt te delen met iemand in je sociale netwerk. En soms is het beter om hulp te vragen van een meer neutralere persoon.

Als je besluit dat je hulp nodig hebt bij het omgaan met de gevoelens en veranderingen, kan een professional in de geestelijke gezondheidszorg je helpen om je gevoelens te onderzoeken en een gevoel van houvast te hebben in deze intens moeilijke periode in je leven.

Ik hoop dat je door deze uitleg wat rust vindt en kunt beseffen dat wat je voelt helemaal niet raar is. Heb je behoefte aan professionele hulp? Neem gerust contact met me op. Dan verwijs ik je graag door naar een goede (rouw-)therapeut in mijn netwerk.

Last but not least wil ik nog met je delen dat kinderen pas gaan rouwen als hun ouders daarmee klaar zijn. Een belangrijke reden om ervoor te zorgen dat je er écht mee aan de slag en er doorheen gaat, zodat je kinderen ook het grote verdriet van de scheiding van hun ouders kunnen gaan verwerken.

Veel sterkte en houd vertrouwen dat het goed komt!

 

Warme groet,

Astrid van Eersel

 

Wil je meer lezen over wat ik deel over scheiden? Je kunt me ook volgen op Facebook, Instagram of LinkedIn.